Progetu G.al.s.i. (Gasdotto ALgeria – Sardegna – Italia): si o no?
E ateretanti dha podint cunsiderai amministradoris e políticus, in sa mellus ipótesi po arrispúndiri a su bisóngiu de sa genti (no est sempri seguru chi siat aici!) e podi fintzas nàrriri chi anti fatu cosa.
No fuedheus de is sociedadis chi càstiant a is afàrius chi podint fai, ca in vista dhoi at milliardus de investimentus e de gualangiai, chi est totu su chi bint.
A totus podint interessai is chistionis de s’ambienti, fintzas si no a totus cun is próprius sentidus e torracontus, ca unu contu est cussu de sa genti in generali, e pruscatotu de su logu, ca sa genti in e de s’ambienti cosa sua bivit e no dhu depit distrugi ni po is generatzionis de oi e mancu po cussas chi ant a benni; e tot’àteru contu podit fai chini, pruscatotu de àteru logu, tenit afàrius mannus de fai, in Sardigna e in àterus logus.
A nosu si tocat de biri e cunsiderai bèni ita est e podit èssiri in pràtiga custu metanodotu e fai contus no in generali: dhu depeus biri de su puntu de vista nostu, in sa realtadi cuncreta, sociali, económica, geogràfica, de sa Sardigna e de is Sardus. Poita, est berus chi su mundu no est totu innòi, ma est aeretanti berus chi de mundu po is Sardus sentza de sa Sardigna no dhoi nd’at, e chi sa responsabbilidadi nosta no si podit cunfundi cun cussa de is àterus.
Est sa Sardigna su logu de sa vida, de s’economia e de s’istória nosta e tocat de si dha castiai e aguantai bèni, is Sardus!
Metanodotu Galsi poita?
In su situ Galsi in internèt si ligit: «La missione Galsi è fornire una nuova fonte di approviggionamento di gas naturale al mercato italiano ed europeo». E chi sa Sardigna siat “Itàlia” dhu pentzant e narant is Sardus chi no bint mancu aundi si agatat sa Sardigna; ma no dhu scint, si no burocraticamenti, cussus de su Galsi chi contant. E pagu importat chi unu sóciu siat sa RAS cun s’11,6% de su capitali: sa cambarada Galsi no est pentzendi a is necessidadis de sa Sardigna e de apenas 1.675.400 Sardus. A su Galsi e a chini in Itàlia e in centru Europa depit imperai is 8 milliardus de metrus cubbus de gas a s’annu dhi serbit sa Sardigna a fai de ponti.
A nosu, coment’e Santuannesus e coment’e Sardus, po sa responsabbilidadi chi teneus de su chi podeus narri e fai, si abarrat de biri in cuncretu ita totu bollit narri custu metanodu, e no abarrai navighendi in su mari de is isperàntzias aspetendi trabballu, o in su mari de is promissas e possibbilidadis bonas chi si podint fai crei cudhus chi tenint sa sola preocupatzioni de fai passai su tubbu in viàgiu faci a s’Itàlia e a s’Europa.
1. Is datus de su progetu G.al.s.i. (Gasdotto ALgeria >Sardegna >Italia)
Formant sa sociedadi s’enti algerinu SONATRACH (su chi est s’ENI in Itàlia) cun su 41,6% de su capitali, is italianas EDISON, ENEL e HERA chi impai tenint su 48,6% e sa finantziària Sfirs de sa RAS chi tenit apenas s’11,6%.
Su metanodotu chi passant in fundu de su mari de s’Algeria ndi essit a terra in (o acanta de) is salinas de Santuanni Suérgiu, aundi dhoi faint un’istatzioni de decompressioni, e sighit a 70 atomosferas de pressioni cun d-unu tubbu largu 1 metru e 20 in totu sa Sardigna fendi 272 chilómetrus fintzas a Ólbia; ingunis faint un’istatzioni po portai su gas a 200 atomosferas e dhu mandant in d-un’àteru tubbu in su fundu de su mari fintzas a Piombino in Itàlia.
S’iscavu chi faint in Sardigna est de 2 metrus e 50 largu e 3 metrus fungudu, e aundi passat depint ispianai un’istrada de assumancus 30 metrus larga po passai e trabballai cun mezus gigantis.
2. «Minimo impatto ambientale»?
Sa fàscia de ‘arrispetu’ po su metanodotu a trabballu acabbau est prevista de unu mínimu de 20 metrus per parti (in totu, 40 metrus mínimu ca nanta chi podit èssiri fintzas meda de prus). In Santuanni su metanodotu passat in 2 istagnus, 77 terras a pàsculu, 256 terrenus cunsideraus “seminativi”, 39 bíngias e 65 terras cunsideradas “pascoli cespugliati”. No fuedhant de totu is fàscias de ocalitu chi che a dónni’àtera mata ndi ant a bogai (e no creu chi torrint a prantai s’ocalitu!).
Si castiaus aundi passant su metanodotu po lòmpiri a Ólbia si podit nàrriri, comenti narant in su situ Galsi, chi faint «il minimo impatto ambientale». E mancu mali!
Ma custu no bollit nàrriri in peruna manera chi no faint dannu! In totu sa largària de assumancus 30 metrus (comenti est in s’ischema/figura chi anti postu) ndi bogant de fund’e arréxini totu su chi agatant. Po valutai ita efetu fait un’iscavu de 3 metrus no seu geólogu (ma tocat a ligi assumancus su Decretu de su Ministeru po isciri ita bollit narri!). A castiai sa tipologia de is logus aundi passat, cassant bíngias, olivàrius, frutetus, risajas, ma po su prus funti “pascoli” e “seminativi”; cun matedu agatant meda “pascoli cespug”, “pascoli arb.” (chi no cumprendu ita bollit nàrriri e poneus chi siant isceti “arbusti”).
Custu no bollit nàrriri chi, mancu is seminativus, siant sentz’e matas e mannas puru. E no chistioneus de is logus aundi crescit cràchiri ca funti fintzes logus, si connosceus ita est sa realtadi ambientali de sa Sardigna, aundi própriu su pagu chi dhoi est si est formau in tempus longus e tenit un’ecuilíbbriu delicau e difícili.
Faint su riprístinu. Ma no podeus pentzai chi su riprístinu potzat evitai unu dannu mannu: ant a torrai a prantai su chi ndi anti bogau etotu? Si at a podi evitai su dannu a s’ambienti mancai siat mínimu? E de seguru no si podit evitai su dannu económicu: s’indennizu in dinai semplicementi no podit evitai chi nosu perdaus su chi produeus e no est sa própriu cosa a èssi trabballendi o disocupaus indennizaus!
Su dannu prus mannu dh’at a fai in logu de Santuanni, in mari e in terra, ca su metanodotu dhu passant in ambienti naturali de zonas úmidas arricas de avifàuna e de vegetzioni chi tenint valori universali e fintzas sa protetzioni internatzionali de is Diretivas de sa CEE/UE.
Santuanni fait parti puru de su Parcu Geomineràriu e no est difícili a pentzai chi, si nosu, postus cun s’Ente Parcu a dhu difendi, autorizaus inveci a dhu dannificai, podeus perdi sa tutela Unesco cun totu su chi ndi benit. No fuedheus de su dannu in mari: su Decretu ministeriali in pràtiga autorizat una «superficie della prateria di Posidonia direttamente interferita pari a 78.700 mq circa» (de is 175.800 metrus cuadrus previstus, e si su progetu no dhu càmbiant ancora) po afundai su tubbu a 15 metrus in mari innantis de ndi essí a terra.
Depeus pònniri in contu, ancora, chi a prus de s’istrada de 30 metrus chi oberint po interrai su tubbu e passai trabballendi, depint oberri àteras pistas de servítziu po podi bintrai cun is mezus gigantis.
Si depit pònniri in contu chi in totu su metanodotu ponint 38 bentosas (sfiatatoi, si praxit de prus) chi lassant andai metanu in s’ària po fai manutentzioni, e gi est gas e incuinamentu fintzas «di natura climalterante».
E nosu no teneus idea de ita totu narat su Decretu ministeriali po totu su sciacu mannu chi cumportat a fai custu metanodotu!
Si poi diaderus si bollit portai su gas a is bidhas de is 38 bacinus de totu sa Sardigna tocat a pònniri in contu àteras migliajas de chilòmetrus de metanodotu segundàriu e sigomenti po cussu puru depint oberri un’istrada, iscavai e passai cun mezus mannus at a èssiri ancora peus unu devastu ambientali.
Sa Sardigna no tenit diaderus bisóngiu de dha sighiri a devastai, mancu ponendi chi fatzant su dannu mínimu, ca pagu no podit èssi!
3. Metanodotu: cali trabballu po impresas e disocupaus sardus?
Sa sola cosa chi cumprendeus nosu genti est chi seus sempri disisperaus po su trabballu. Ma tocat a cumprèndiri àteru puru.
Intanti, a nosu si serbit de trabballai oi. Ma po su metanodotu at a èssiri cosa de aspetai annus, si e candu dh’ant a fai! E poneus chi dhu fatzant. Is Sardus teneus un’isperiéntzia de mesu séculu emigrendi a processionis fintzas candu in Itàlia teniant su “boom” económicu, e sighiu eus sempri a emigrai cun totu chi in custu tempus in nòmini de sa Sardigna s’istadu italianu at finantziau “per la Sardegna” dus pianus de rinàscida e postu muntonis de milliardus serbius cun puntualidadi assoluta a fai fàbbricas aproviadas de foras chi anti disastrau sa Sardigna, ispéndiu fintzas unu miliardu a postu de trabballu (e duncas papau dinai e no fatu postus!), fatu indústrias energívoras chi si papant su 40% de s’energia chi si fait in Sardigna, e fatu fintzas indústrias chi anti serrau sa dí etotu chi dhas ant acabbadas e is meris incassau is finantziamentus; anti pigau a su tzugu trabballadoris, disocupaus e fintzas is políticus etotu, e mai anti lassau fai s’isvilupu de s’economia nostra, chi est antzis sempri de prus disastrada e in su disisperu, si portaus ogus po biri e origas po intendi.
E nosu boleus insisti a sighí in cuss’istrada? Errare humanum est, ma a insisti parit a fai su giogu de su dimóniu. Custu po disocupaus e trabballadoris e po cudhus, sindacalistas e políticus, chi nanca dhus difendint.
E is impresas sardas? Sempri de prus cundennadas a si acuntentai de is subbalpaltus de subbapaltus, pratigamenti in manu de is isciacallus, is impresas sardas si depint acuntentai de sa pimpiralla: is impresas nostras faint puru su trabballu, ma a prétzius de su peus istrotzinàgiu, a su chi bollint is impresas mannas aproviadas de foras. Peus: in Sardigna trabballedhus de pagu contu e de subbapaltu dhus pigant diretamenti impresas de foras e pagu ammancat chi si potzat narri ca dhis apaltaus fintzas a s’istrexi su mucu. No po àteru impresàrius e disocupaus sardus bivint su própriu disisperu.
A fai isperai trabballu de sa costrutzioni de su metanodotu primàriu Galsi, de is metanodotus segundàrius po portai su gas a is bidhas e fintzas de sa costrutzioni de is retes de is bidhas mi parit a fai isperai is Sardus in debbadas. Nudha prus de una pigada in giru. Illusionis. Guardare per crèdere!
Is impresas mannas podint fintzas pinnigai is 800 millionis previstus chi narat Pili (in su bilanciu 2012 sa RAS est ponendi 150 ml), ant a podi narri chi totu custu est “lavoro”, ma meda de prus dhoi at de timi chi siat trabballu de acaparramentu de dinai in òperas chi si faint a corpus de benna a mila éurus s’unu, e no ocupatzioni po genti disocupada.
Su «Piano Energetico Regionale 2006» de sa RAS, no po sa costrutzioni de su metanodotu Galsi, ma de sa rete segundària de su metanu de portai a is bidhas de is 38 bacinus, ipotizat una ocupatzioni de «3.500 addetti» e «2000 nuovi addetti nella manutenzione e gestione delle reti e degli impianti». S’On. Pili si est limitau a «2.000 posti di lavoro». Ma unus e àterus faint a crei chi aici at a èssiri gràtzias a sa costrutzioni de su metanodotu Galsi, coment’e chi siat cosa segura e fata chi sa Sardigna tengat cussu gas e fatzat una rete de distributzioni segundària de migliajas de chilómetrus!
Iat a tocai de isciri no isceti comenti faint a isparai custas cifras de ocupaus e de postus, ma a tenni contu cun assoluta craresa chi peruna isperiéntzia de progetus at mai fatu su chi at promítiu coment’e ocupatzioni: is postus impromítius funt istétius s’esca po acetai cosas acetàbbilis e fintzas is peus porcherias. E postus sentz’e tenni!
Ma poneus chi sa «metanizzazione capillare» de sa Sardigna dha fatzant diaderus. Ma intzandus tocat cun responsabbilidadi e realismu a si fai àteras domandas!
4. Cali arrispàrmiu?
Si ligeis su «Piano Energetico Ambientale Regionale 2006» de sa RAS, si ipotizat unu «abbattimento delle bollette energetiche con risparmi del 30-40%» po is famíglias sardas. Custus funti contus fatus a calcolatrice cun “tot per tot”, “tot meno tot” pighendi su consumu e ispesa média a famíglia, su númeru de is famíglias, su costu de s’energia manigiada e su costu de su gas (e bai e circa si cras dh’ant a bendi a su própriu prétziu).
Ma po fai custus contus campati per aria tocat chi no apant fatu contu de perun’àtera cosa! Invecis in Sardigna depeus assolutamente pònniri in contu sa densidadi de populatzioni e sa distribbutzioni de sa genti in su territóriu e in sa bidha.
Ita bollit nàrriri chi is Sardus seus 1.675.400 abbitantis ispartzinaus in 24.090 kmq? Bollit nàrriri chi seus apenas 70 abbitantis in d-unu kmq! Su 31% de is bidhas nostas no lompint mancu a 1.000 abbitantis. In su 2000 su 42% de is bidhas totalizànt apenas su 7,9% de sa popolatzioni sarda e oi custas bidhas faint su 7,30% (121.405 ab.)!
Custu bollit nàrriri chi dhoi at una distàntzia manna de medas chilómetrus de bidha a bidha, chi dhoi at bidhas cun d-unu tanti de genti aici paga chi su Guvernu italianu at serrau e sighendi a serrai is iscolas e bollit serrai fintzas is Comunus.
Si poi osservaus comenti sa genti bivit me is bidhas, funt in percentuali acanta a su totali una domu/una sola famíglia ca sa genti no bivit ammuntonada in palatzus a medas pianus e medas apartamentus a pianu po podi fai impiantus centralizaus! Castiai comenti seus ispartzinaus in Santuanni po si fai un’idea precisa. Apu a narri ca, si ndi bogaus a Castedhu, Sàssari e calincun’àtera, fintzas in cussas chi po burocratzia si narant “città” su prus de is famíglias bivint in domus síngulas o piticas.
Totu custu tenit unu significau isceti: po pagu genti tocat a fai un’ispesa diaderus manna po portai su gas de bidha in bidha e po dhu portai me in totu is arrugas. O cun su gas ant a bolli callentai domus isbuidas e iscolas serradas puru?
Duas cosas, po cussu, tocat a pentzai: o chi su gas dh’ant a portai a pagus logus – e intzandus seus isceti promitendi illusionis – o chi sa «metanizzazione capillare» de sa Sardigna at a èssiri isceti sa cucagna de is impresas e giai totus de foras chi ant a calai po pinnigai su muntoni de su dinai postu a curri. E, postu chi dhoi siat su dinai ancora (e bastat a fai contu chi s’Istadu italianu no si torrat mancu su dinai chi si depit, cosa de unu milliardu e 600 millionis isceti tra 2010 e 2011!), a fai cust’isciacu mannu de su logu at a costai un’ispesa assurda, isproportzionada, chi in peruna manera est arrispàrmiu!
Custu si narat isceti isperdítziu de dinai, de risorsas e devastu de su logu. E no mi meravígliat, però, chi po dhu fai a su própriu siant cuncordus is Síndigus e amministradoris ca custus, bastus de fai a biri calincuna cosa, fintzas po tenni un’òpera chi no serbit a nudha, si nci ghetant a ogus serraus, mentres chi, a su contràriu, chini amministrat prus in artu, Regioni e Guvernu, no dhus ascurtant e no donant su chi diaderus iat a serbiri po fai trabballai sa genti in logu nostu. Funti unu muntoni mannu is òperas fatas, isbandonadas e lassadas isderrui!
Dinai ispéndiu. Ma abbruxau! Su dinai abbruxau puru est arrispàrmiu, isvilupu e progressu isceti ca dh’ant incassau is professionistas e is impresas chi dhu depiant incassai?
5. Cali isvilupu?
Depeus pònniri bèni in contu chi sa Sardigna oi consumat energia elétrica prus pagu de sa chi produsit. Podeus puru cunsiderai chi oi seus in crisi e isperaus chi unu cras si ndi serbit de prus, ma a dónnia modu sa Sardigna tenit oi una capacidadi produtiva a su dópiu comenti funt intrendi in funtzioni is impiantus nous.
In su «Piano Energetico Regionale 2006» de sa RAS si narat chi «Degli usi finali di energia circa il 44% è assorbito dal settore industriale, in particolare dalle industrie energivore (40%) del settore metallurgico e di raffinazione» e chi cun su metanodotu Galsi si podit arriparmiai su «30-40%» de s’ispesa.
Ma dèu mi domandu: Bolleus sighiri a fai s’indústria energívora chi a su própriu tempus chi at ispéndiu dinai meda at donau pagus postus de trabballu, incuinau e distrutu s’ambienti? E pentzaus chi custas indústrias oi in crisi siant aspetendi su gas po fai su chi isperant is operajus in càscia integratzioni o disocupaus?
Isceti si dhis sighit a cumbenni, is multinatzionalis dh’ant a fai. Ma de seguru nosu eus a èssiri sempri dipendentis e pigaus a su tzugu sugetus a totu is ricatus e cómudus insoru.
Própriu sa realtadi de crisi chi seus bivendi est s’ocasioni giusta po cambiai istrada imperendi prus pagu energia e fendi diaderus isperiéntzias de trabballus prus naturalis, segurus, arrispetosus e possíbbilis in Sardigna, aundi si est berus chi is Sardus seus is prus disocupaus e a rédditu bàsciu in s’Europa, est ancora de prus aberus chi seus arricus de risorsas.
Si cumbenit diaderus a sighiri a cumpromiti s’ambienti, mari e terra, chi est una de is risorsas prus mannas?
Est irresponsabbilidadi gravi a sighiri cun d-una cosa chi si podit nàrriri “sviluppo”, ma isvilupu de dannus de dónnia genia a su logu e a sa saludi de sa genti etotu.
ITA FAI?
Su metanodotu Galsi e sa metanizatzioni de sa Sardigna insistint in sa sola prospetiva de sa dipendéntzia energética e industriali e duncas fintzas de un’ocupatzioni de pagus postus e ancora prus pagu segurus de comenti funti normalmenti in dónnia economia de mercau.
De su Protocollo de Kyoto in pustis (1997) su mundu est circhendi de si movi no isceti faci a una economia «sostenibile» chi no distruat s’ambienti, ma fintzas de manígiu de energias límpias. Sa Sardigna est arrica de soli e bentu, ma is Sardus pareus ammammalucaus chi si ndi lassaus furai fintzas custa energia o ndi feus pagu contu!
E custu siat nau pruscatotu po is políticus, chi totu su prus bint calincunu afariedhu ma no sa grandu possibbilidadi po sa genti e s’economia sarda.
Cun su monti mannu de dinai “promissu” po sa metanizatzioni si podit meda mellus ispendi is 800 millionis de éurus po finantziai, tanti po fai s’esémpiu de su fotovoltàicu, un’impiantu a prus de 266.000 famíglias po sa necessidadi totali de energia chi tenint e in calisisiat bidha e domu chi bivant, sentz’e ndi bogai mancu unu fundu de erba e arrogai sa Sardigna cun iscavus a migliajas de chilómitrus e ni fai àteru incuinamentu, ca bastat unu cavetu de sa teulada a su contadori po tenni sa currenti de su fotovoltàicu, sentza de pagai s’energia elétrica a nisciunus (su gas si pagat!) e ocupendi de oi etotu genti meda a trabballai, postu chi serbint operajus e ténnicus e no mezus gigantis a iscavai a bennadas de mila éurus s’una. E iat a èssiri una fita manna de indipendéntzia energética.
Su fotovoltàicu andat bèni fintzas po giai totu s’indústria artigiana, e iat a èssiri un’àtera fita manna de arrispàrmiu veru e inderetura de intrada po famíglias e impresas.
Ma cun su gas, mancu su prus baratu e prus pagu incuinanti, no fait a fai funtzionai illuminatzioni, frigoriferu, televisioni, lavatrici e àterus eletrodomésticus, e duncas fintzes tenendidhu si depit ancora ispendi meda po una parti manna de energia elétrica.
E a dónnia modu oi dipendeus de su petróliu e cras eus a dipendi de su gas, chi duncas no est una vera alternativa in peruna manera.
No podeus pentzai de fai funtzionai indústrias mannas a fotovoltàicu (e mancu cun s’eólicu chi rendit de prus), est berus. Ma intzandus, po una integratzioni iat a bastai una solutzioni, mellus su “gas”, ma limitada a dus o tres bacinus cun indústrias e càrrigu prus mannu de popolatzioni, sentza fai s’isciacu de su metanodotu Galsi e de sa «metanizzazione capillare».
Si no faint su metanodotu Galsi no at a èssi po sa fuedhada mia, o po su chi ant a narri sa genti o is amministradoris e medas síndigus chi dh’aspetant.
Mi timu meda, però, chi, si dhu faint, nd’eus a tenni dannu seguru e pagu profetu. A dónnia modu est totu nosta sa responsabbilidadi de pigai una decisioni po su logu nostu, in contràriu, a parri miu, ca est possíbbili de oi, no de cras, a fai meda de mellus e diaderus alternativu in dónnia sensu.
Nota redazionale: grazie all’amico Mario Pudhu che mi ha fatto pervenire questo pezzo
Non si parla di probabili rinvenimenti di siti archeologici che verrebbero alla luce. Nel progetto bisognerebbe prevedere anche quelle spese.